دیتاسنتر چیست؟ هر کسب‌وکاری برای اجرای برنامه‌های کاربردی وب خود، ارائه خدمات به مشتریان، فروش محصولات، مدیریت منابع انسانی به تجهیزات محاسباتی نیاز دارد. با گسترش کسب‌وکارها، نیاز به تجهیزات و منابع موردنیاز به‌طور تدریجی افزایش می‌یابد. در این بین، با توجه به دشواری نگهداری از تجهیزات در چندین شعبه و مکان مختلف، شرکت‌ها به مراکز داده روی می‌آورند تا دستگاه‌های خود را متمرکز و بهتر مدیریت کنند و از این طریق کاربردی‌تر شوند.
دیتاسنتر چیست؟
مرکز داده یک مکان فیزیکی است که برای نگهداری و مدیریت تجهیزات محاسباتی و ذخیره‌سازی داده‌ها استفاده می‌شود. این مکان‌ها معمولاً شامل سرورها، سوئیچ‌های شبکه، ذخیره‌سازی داده، تجهیزات امنیتی، سیستم‌های خنک‌کننده و سایر تجهیزات موردنیاز برای ارائه خدمات مرتبط با IT می‌باشند.
مراکز داده به کسب‌وکارها اجازه می‌دهند تا تجهیزات محاسباتی خود را در یک مکان مرکزیت بخشیده و از طریق این تمرکز، عملکرد، امنیت و بهره‌وری سیستم‌های خود را بهبود بخشند. علاوه بر این، مراکز داده معمولاً از تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته برای مدیریت اطلاعات و داده‌ها استفاده می‌کنند که امنیت، دسترسی، و کارایی سیستم را بهبود می‌بخشد.
بطورکلی می‌توان تجهیزات مرکز داده را به سه دسته زیر تقسیم کرد:
۱. سرورها: سرورها مسئول اجرای برنامه‌ها و سرویس‌های مختلف در مرکز داده هستند که شامل سرورهای فیزیکی و یا مجازی، سرورهای ذخیره‌سازی داده، سرورهای بارگذاری متوازن (Load Balancer) و سرورهای دیتابیس می‌شوند.
۲. تجهیزات شبکه: این دسته شامل تجهیزاتی مثل سوئیچ‌ها، روترها، فایروال‌ها، دستگاه‌های امنیتی (مانند IDS و IPS) و تجهیزات مدیریت شبکه (مانند سیستم‌های مانیتورینگ و مدیریت شبکه) می‌شود. تجهیزات فوق مسئول ارتباط داده‌ها درون مرکز داده و بین آن و دیگر سرویس‌ها و شبکه‌ها هستند.
۳. تجهیزات امنیتی و مانیتورینگ: تجهیزاتی مانند سیستم‌های تشخیص نفوذ (Intrusion Detection Systems – IDS)، سیستم‌های مدیریت لاگ (Log Management Systems)، دستگاه‌های UPS (Uninterruptible Power Supply) و تجهیزات مانیتورینگ (مثل سنسورها و دستگاه‌های مانیتورینگ دما و رطوبت) می‌باشند. این تجهیزات برای حفاظت از داده‌ها و برقراری امنیت فیزیکی و منطقی مرکز داده استفاده می‌شوند و همچنین برای مانیتورینگ و کنترل عملکرد تجهیزات و خدمات بکار برده می‌شوند.
دیتاسنتر چگونه کار می‌کند؟
عملکرد دیتاسنتر بر اساس دریافت، ذخیره، پردازش و انتقال داده‌ها تعیین می‌شود و بر این اساس عمل می‌کنند. دیتاسنترها به طور معمول از اینترنت با سرعت بالا و منابع تغذیه اضافی استفاده می‌کنند تا اتصال پایدار و بدون قطعی را فراهم کنند. این مراکز از ترکیبی از سخت‌افزار و نرم‌افزار برای مدیریت داده‌ها استفاده می‌کنند که شامل سرورها، روترها، سوئیچ‌ها، فایروال‌ها، سیستم‌های ذخیره‌سازی و سیستم‌های خنک‌کننده می‌شود. این ترکیب از تجهیزات و نرم‌افزارها به مرکز داده این امکان را می‌دهد که به نتایج نزدیک به ایده‌آلی برسد و عملکرد بهینه را در ارتباط با مدیریت داده‌ها ارائه دهد.
انواع دیتاسنتر
مراکز داده براساس اندازه و عملکرد و سطح فراوانی به چند نوع طبقه‌بندی می‌شوند. انواع اصلی مراکز داده عبارت‌اند از:
- مراکز داده سازمانی: این دیتاسنترها معمولاً متعلق به سازمان‌های بزرگ مانند شرکت‌ها یا دانشگاه‌ها یا سازمان‌های دولتی هستند. آن‌ها برای پشتیبانی از نیازهای IT سازمان طراحی شده‌اند و اغلب در محل سازمان قرار دارند.
- مراکز داده اشتراکی (Co-location): این مراکز داده متعلق به شرکت‌های شخص ثالثی هستند که فضا، نیرو، سرمایش و امنیت را برای چندین مشتری فراهم می‌کنند. مشتریان فضایی را در مرکز داده اجاره و سرورها و تجهیزات خود را مستقر می‌کنند.
- مراکز داده ابری: این مراکز داده بخشی از سرویس رایانش ابری (Cloud Computing) هستند که دسترسی به منابع محاسباتی مانند ذخیره‌سازی و قدرت پردازش و برنامه‌ها را براساس میزان استفاده به‌صورت آنلاین فراهم می‌کنند.
چرا دیتاسنترها برای سازمان‌ها مفید است؟
دیتاسنترها برای سازمان‌ها به دلایل زیر بسیار مهم هستند:
۱. ذخیره‌سازی اطلاعات: دیتاسنترها به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا اطلاعات خود را به صورت مرکزی در یک مکان قابل دسترسی ذخیره کنند. این اطلاعات می‌تواند شامل اطلاعات مالی، اطلاعات مشتریان، داده‌های عملیاتی و سایر اطلاعات مربوط به کسب‌وکار باشد.
۲. مدیریت عملیات: مراکز داده به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا تجهیزات محاسباتی خود را مرکزیت بخشیده و عملیات خود را بهبود دهند. مواردی شامل پردازش داده‌ها، مدیریت شبکه، پشتیبانی فنی و انجام سایر عملیات مرتبط با IT می‌شود.
۳. امنیت اطلاعات: با داشتن دیتاسنتر، سازمان‌ها می‌توانند اطلاعات حساس خود را در محیطی امن نگهداری کنند. دیتاسنترها از تجهیزات و فناوری‌های امنیتی پیشرفته برای محافظت از داده‌ها و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز استفاده می‌کنند.
۴. ارائه خدمات به مشتریان: با استفاده از دیتاسنتر، سازمان‌ها می‌توانند خدمات بهتر و پایدارتری به مشتریان خود ارائه کنند. این شامل ارائه خدمات آنلاین، پشتیبانی ۲۴/۷ و ارائه سرویس‌های ابری می‌شود.
۵. افزایش بهره‌وری و کارایی: دیتاسنترها به سازمان‌ها امکان می‌دهند تا تجهیزات و منابع محاسباتی خود را بهینه‌سازی کنند و بهره‌وری و کارایی سیستم‌ها را افزایش دهند.
بنابراین، دیتاسنترها برای سازمان‌ها ابزار بسیار حیاتی و ضروری هستند که به آن‌ها کمک می‌کنند تا عملکرد، امنیت، و کارایی کسب‌وکار خود را بهبود بخشند و خدمات بهتری به مشتریان خود ارائه دهند.
ساختار دیتاسنتر
دیتاسنترهای معمولی دارای ساختار سلسله‌مراتبی هستند که شامل لایه‌های متعددی از تجهیزات و سیستم‌ها می‌شود. در این ساختار، سرورهای برنامه در بالای سلسله‌مراتب قرار دارند که مسئول اجرای برنامه‌های نرم‌افزاری و پردازش داده‌ها هستند. این سرورها به سیستم‌های ذخیره‌سازی متصل می‌شوند و فضای لازم برای ذخیره‌سازی داده‌ها را فراهم می‌کنند.
علاوه بر این، از تجهیزات شبکه‌ای مانند روترها و سوئیچ‌ها بهره می‌برند که وظیفه ارتباط سرورها و سیستم‌های ذخیره‌سازی با دنیای خارج را بر عهده دارند. تجهیزات شبکه امکان ارتباط داده‌ها را به صورت موثر و پایدار فراهم می‌کنند.
در نهایت، دیتاسنترها از سیستم‌های خنک‌کننده نیز بهره می‌برند تا دما را کنترل کنند. این سیستم‌های خنک‌کننده باعث اطمینان از کارکرد بهینه تجهیزات می‌شوند و از افزایش دما و اتلاف بازدهی آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
دیتاسنتر اختصاصی و اشتراکی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
در دیتاسنتر اختصاصی، تمامی منابع و تجهیزات متعلق به سازمان مالک دیتاسنتر است و برای نیازهای آن سازمان به کار می‌روند. این حالت اختیارات بیشتری را به سازمان می دهد اما همچنین نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر و مدیریت و نگهداری دقیق‌تری دارد.
اما در دیتاسنتر اشتراکی، تجهیزات و منابع مورد استفاده بین چندین مشتری تقسیم می‌شود. این نوع دیتاسنتر به مشتریان امکان فراهم کردن منابع و زیرساخت‌های پیشرفته را با هزینه‌های کمتر ارائه می‌دهد، زیرا هزینه‌ها بین مشتریان تقسیم می‌شود. این نیز می‌تواند به سازمان‌های کوچک‌تر و با بودجه محدود کمک کند تا از زیرساخت‌های پیشرفته و منابعی بهره‌مند شوند که در غیر این صورت قابل دسترسی نبوده است.
مقایسه دیتاسنتر داخلی و دیتاسنتر مجازی
دیتاسنتر فیزیکی و دیتاسنتر مجازی هر دو نقش مهمی در فناوری اطلاعات دارند، اما دارای ویژگی‌ها و مزایا و معایب متفاوتی هستند. در زیر یک مقایسه بین این دو نوع مرکز داده ارائه شده است:
1. مالکیت: مالکیت دیتاسنتر داخلی توسط سازمان مالک آن است. این دیتاسنترها به طور مستقل توسط سازمان اداره و کنترل می‌شوند. در عین حال دیتاسنترهای ابری معمولاً توسط ارائه‌دهندگان خدمات ابری مانند Amazon Web Services (AWS) یا Microsoft Azure اداره می‌شوند و مشتریان به عنوان کاربران سرویس از آن‌ها استفاده می‌کنند.
2. مکان: دیتاسنتر فیزیکی داخل سازمان مستقر هستند و معمولاً در محدوده فیزیکی سازمان قرار دارند اما دیتاسنترهای ابری معمولاً در مراکز داده‌های ارائه‌دهندگان خدمات ابری قرار دارند، که ممکن است در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف و در سراسر جهان قرار داشته باشند.
3. هزینه و سرمایه‌گذاری: ایجاد و بهره‌برداری از یک دیتاسنتر داخلی نیازمند سرمایه‌گذاری بالا در زیرساخت فیزیکی، تجهیزات، و نیروی انسانی است در حالی که استفاده از دیتاسنترهای ابری ممکن است هزینه اولیه کمتری داشته باشد، زیرا برخی از هزینه‌ها به صورت ماهیانه یا بر اساس مصرف محاسبه می‌شوند.
4. مقیاس‌پذیری: مقیاس‌پذیری دیتاسنترهای فیزیکی ممکن است محدودیت‌هایی داشته باشد و ممکن است به سرعت به حداکثر ظرفیت خود برسد اما دیتاسنترهای ابری به راحتی قابل مقیاس‌پذیری هستند و می‌توانند به سرعت با نیازهای متغیر سازمان تطبیق یابند.
5. امنیت: امنیت داده‌های موجود در دیتاسنتر فیزیکی ممکن است به دلیل کنترل بیشتر از سوی سازمان، بالاتر باشد. ارائه‌دهندگان خدمات ابری نیز امنیت بالایی را ارائه می‌دهند، اما برخی از سازمان‌ها احساس می‌کنند که اطلاعاتی که در یک مرکز داده ابری ذخیره می‌شوند، کنترل کمتری را نسبت به داده‌های داخلی دارند.
این تفاوت‌ها می‌تواند برای سازمان‌ها در انتخاب بین دیتاسنتر داخلی و ابری بسیار مهم باشد، و بسته به نیازها، سازمان‌ها ممکن است یکی را انتخاب کنند یا از ترکیبی از هر دو استفاده کنند.
زیرساخت های لازم برای دیتاسنتر
زیرساخت‌های لازم برای یک دیتاسنتر شامل موارد زیر می‌باشند:
۱. ساختمان و فضا: دیتاسنتر نیاز به یک ساختمان یا فضای مخصوص دارد که بتواند تمامی تجهیزات مورد نیاز را در خود جای دهد. این فضا باید از نظر امنیتی، ایمنی، آتش‌سوزی، سیل، و سایر خطرات محافظت شده باشد.
۲. تهویه و خنک‌کنندگی: دیتاسنترها نیاز به سیستم‌های تهویه و خنک‌کنندگی پیشرفته دارند تا دما و رطوبت را در سطوح مناسبی نگه دارند و از آسیب به تجهیزات جلوگیری کنند.
۳. نیروی برق و UPS: دیتاسنترها باید به طور مداوم از نیروی برق پایدار و مطمئن بهره ببرند. همچنین، سیستم‌های پشتیبانی برق مانند UPS (نواقص برق) و ژنراتورها نیز باید در دسترس باشند تا در صورت قطعی برق، فرصت لازم برای خاموشی آرام و مرتب از سیستم‌ها فراهم شود.
۴. سیستم‌های ذخیره‌سازی: دیتاسنترها نیاز به سیستم‌های ذخیره‌سازی قدرتمند و قابل اطمینان دارند که اطلاعات را به صورت محافظت شده و در دسترس نگه می‌دارند.
۵. تجهیزات شبکه و ارتباطات: سیستم‌های شبکه مانند روترها، سوئیچ‌ها، و فایروال‌ها برای ارتباطات داخلی و خارجی دیتاسنتر ضروری هستند تا ارتباط بین سرورها، سیستم‌های ذخیره‌سازی، و دنیای خارج را فراهم کنند.
۶. امنیت فیزیکی و سایبری: دیتاسنترها نیاز به تجهیزات و سیستم‌های امنیتی فیزیکی و سایبری دارند تا از دسترسی غیرمجاز، نفوذ، و حملات سایبری محافظت شوند.
۷. مدیریت و نظارت: سیستم‌های مدیریت و نظارت برای اداره و مانیتورینگ عملکرد دیتاسنتر و تجهیزات آن از اهمیت بالایی برخوردارند.
این عوامل تنها بخشی از زیرساخت‌هایی هستند که برای ایجاد و بهره‌برداری از یک دیتاسنتر لازم است و به طور کلی، هر یک از این موارد باید با دقت و به شیوه‌ی مطلوبی طراحی و پیاده‌سازی شوند.
بهترین دیتاسنتر جهان
بعد از اینکه بررسی کردیم Data Center چیست، بد نیست با بهترین دیتاسنترها نیز آشنا شویم:
دیتاسنتر گوگل: Google برای پشتیبانی از زیرساخت‌های گسترده و خدمات آنلاین در سراسر جهان، مراکز داده را اداره می‌کند.
دیتاسنتر خدمات وب آمازون: AWS یکی از ارائه‌دهندگان بزرگ خدمات محاسبات ابری در جهان به‌شمار می‌آید که مراکز داده آن در چندین کشور واقع شده است.
دیتاسنتر مایکروسافت: مایکروسافت چندین مرکز داده را در سراسر جهان برای پشتیبانی از خدمات محاسبات ابری و برنامه‌های آنلاین خود اداره می‌کند.
